Beeldende muziek met behulp van muziek

Dat kunstvormen elkaar mogelijk beïnvloeden, is niets nieuws. Duik de geschiedenis in en je stuit op de meest uiteenlopende voorbeelden van beeldhouwwerken die zijn beïnvloed door schilderijen – en andersom, bijvoorbeeld het werk van Michelangelo. Maar beeldende kunst geïnspireerd op, of zelfs ontstaan door muziek? Dat lijkt een heel ander verhaal. En toch bestaan er tussen die twee ogenschijnlijk verschillende disciplines de nodige parallellen. Het antwoord op de vraag uit de titel is daarom ook vrij simpel: ja, dat bestaat.

Muziekelementen

Wat zijn de belangrijkste elementen uit de muziek? Wellicht de compositie zelf, gevolgd door de vorm en het ritme. Als we kijken naar een gemiddeld schilderij zien we eigenlijk diezelfde elementen opnieuw terugkomen. Niet in de vorm van een basloopje of een drumpatroon, wel als een abstracte kwaststreep of een postmoderne verfspat – om maar wat te noemen.

Gelijkenissen tussen beeldende kunst en muziek zijn wel degelijk aanwezig en de geschiedenis daarvan gaat verder terug dan je denkt. De Griekse filosoof Aristoteles beweerde namelijk al in het jaar kruik dat zintuigen, al zijn ze nog zo verschillend van elkaar, gestuurd worden door wat hij omschreef als ‘een hoger, centraal mechanisme’. Volgens Aristoteles was het daardoor mogelijk dat kunstuitingen, hoe divers dan ook, vergelijkbare kenmerken lieten zien.

Inspiratie

Zijn alle vormen van kunst dan in wezen gelijk? Dat hoeft niet per se, maar het één sluit het ander ook absoluut niet uit. Een goed voorbeeld van zo’n wisselwerking vind je in de creaties van Kandinsky, een Russische schilder die in een ver verleden furore maakte met zijn werken. Hij baseerde zijn schilderijen enkel op muzikale producties. Zo hoorde Kandinsky kleuren in de muziek, wat hij nabootste op het witte doek.

Wisselwerking

Zo’n soortgelijke wisselingwerking tussen muziek en beeldende kunst werkt natuurlijk ook andersom. Victor A. Hartmann was een architect uit Sint Petersburg. Hij gaf zijn bouwprojecten vorm aan de hand van, jawel, muziek. De componist Mussorgsky was voor hem een bron van inspiratie tijdens het ontwerpen van verschillende, architecturale creaties die de Russische stad nu nog sieren.

Anno nu

Voor de hierboven genoemde voorbeelden moeten we flink terug in de tijd. Kandinsky overleed in 1944, waar Mussorgsky dat nog eerder deed – in 1881. Zijn er geen voorbeelden van meer recente wisselwerkingen? Jawel. Neem de beroemde pop-art-werken van Andy Warhol. De kunstenaar baseerde zijn werken onder meer op de verpakkingen van Amerikaanse producten, maar zag zijn tekeningen ook verschenen op platenhoezen van bands als Velvet Underground. En ja – het kan nóg meer naar het heden. In 2010 visualiseerde rapper Kanye West zijn nummer Power aan de hand van wat volgens hem ‘een levend schilderij’ voor moest stellen, met Kanye zelf als stralend middelpunt. Crossovers tussen beeldende en muzikale kunst: ze bestaan volop.